تاثیرگذارترین افراد فرانسه
ژان ژاک روسو ، نویسنده ، متفکر و فیلسوف سوییسی و از بزرگان ادبیات و علم فلسفه ی دنیا ، به تاریخ ۲۸ ژوین ۱۷۱۲ در ژنو دیده به جهان گشود .
وی از تباری فرانسوی و پروتستان که در ۱۵۴۹ به سوییس مهاجرت کرده بودند .
پدرش ساعت ساز و مردی متفنن و هوسباز بود و پس از مرگ همسر به هنگام تولد ژان ژاک ، شخصا به تربیت پسر همت گماشت ،
بی آنکه برنامه و روش دقیق و منظمی به کار برد . از کودکی او را به خواندن رمان های پرماجرا و احساسی وا می داشت .
همین امر ژان ژاک روسو را به دنیایی تخیلی وارد کرد و موجب شد که حساسیتش شدت یابد و به صور ذهنی خود جان بخشد .
ژان ژاک بیش از ده سال نداشت که پدرش بر اثر مشاجره و منازعه ای با یکی از هموطنان، ترک وطن کرد و پسر را به عمویش سپرد که او را با فرزند خویش به مدرسه مذهبی گذارد .
ژان ژاک دو سال در شبانه روزی ماند و اولین بار از زندگی منظم و برنامه ای صحیح برخوردار شد. این سالها خاطره مطبوعی در او باقی گذارد. پس با پسر عمویش به ژنو فرا خوانده شد .
سه سال آنجا ماند و تحصیل هندسه پرداخت و نمایشنامه هایی نوشت .
خانواده برای او در انان شغل ساعت سازی و سپس کشیشی و سرانجام وکالت دعاوی را در نظر گرفتند که مدتی در این راه کار اموزی پرداخت، اما ذوقی نشان نداد و دنباله کار را رها کر چندی نیز نزد گراوور سازی اشتغال یافت که با او با خشونت بسیار رفتار می کرد .
سرانجام نیز ژان ژاک روسو بر اثر خطایی که مرتکب شد ، از ترس تنبیه از ژنو گریخت و در ساووا اقامت کرد و به کشیش یکی از دهکده ها پناه برد که او را پذیرفت و به قبول مذهب کاتولیک دعوتش کرد و به این قصد او را نزد مادام دو واران که او نیز به تازگی به مذهب کاتولیک در امده بود، فرستاد .
ملاقات روسو با خانم واران در بیست و یکم مارس ۱۷۲۸ اتفاق افتاد که در زندگی او اهمیت بسیار یافت .
خانم واران، روسو را به تورن فرستاد تا در مؤسسه خیریه، خاص نوآموزان مذهبی اقامت کند .
روسو بسیار زود از مذهب پروتستان دست کشید، اما پس از دو ماه مؤسسه را ترک کرد. مدتی سر گردان ماند و ناچار شد که در چندین خانواده به پیش خدمتی پردازد .
بار دیگر نزد خانم واران رفت و این بار روابط نزدیکتری با او پیدا کرد .
خانم واران راه های بهتری پیش پای او نهاد، او را به مدرسه مذهبی گذارد که بزودی ان را نیز ترک کرد و در نوزده سالگی به فکر افتاد که عمر خود را وقف موسیقی کند، پس با شور فراوان به اموختن پرداخت و هنر خود را در شهرهای مختلف عرضه کرد و به تدریس موسیقی اشتغال یافت .
از ۱۷۳۶ در کنسرتهایی که در خانه خانم واران ترتیب می یافت، رهبری هیات نوازندگان را بر عهده می گرفت و در این کار پیروزی بسیار بدست می آورد .
در اخر تابستان این سال با خانم واران به خانه جدیدی نقل مکان کرد و اوقات خود را به مراقبت باغ و مطالعه کتاب می گذراند. روسو گر چه در گذشته مطالعه بسیار داشت، پرورش روحی و فکری او از نظم خاصی برخوردار نبود، پس به جبران گذشته در صدد بر امد که اموزش معنوی و پرورش ذهنی خود را گسترش دهد و به راه منظمی اندازد. در این هنگام در مغز خود نقشه های فراوان رسم کرد و برای اثار اینده اش طرح هایی ریخت، یادداشتهایی کرد، در مباحثات وارد شد و افکارش را بر کاغذ آورد .
این سال ها که با فعالیت فکری و عشق به خانم واران همراه بود، از سالهای درخشان زندگی روسو به شمار می آید .
روسو در این زمان شیوه ای در ثبت علامات موسیقی اختراع کرد و در ۱۷۴۱ ان را به آکادمی علوم پاریس عرضه کرد که مورد قبول قرار نگرفت. روسو نوشته اعتراض امیزی در باره اقدام آکادمی در رد نظر به اش انتشار داد با عنوان نوشته ای تحلیلی درباره موسیقی نوین سعی کرد که کار آکادمی را ناشایست و غیر علمی بخواند .
سپس کوشید که از راه موسیقی، شعر، تیاتر و فلسفه به شهرت و ثروت دست یابد، اما هیچ یک از کوشش های او بثمر نرسید و در محافل ثروتمندان، تنها به عنوان موسیقیدان معرفی گشت و مدتها با عواید ناچیز از راه تدریس موسیقی تامین معاش کرد و برای اپرا آهنگ هایی ساخت .
روسو از طرفی مردی اجتماعی شد و با خانواده ثروتمند دوپن ، دوستی صمیمانه یافت و به خانم دو پن دل بست .
از طرف دیگر با اهل ادب و نویسندگانی چون دیدرو و ماریوو اشنایی و دوستی یافت. سپس به کمک خانم دوپن در ملازمت سفیر فرانسه به ونیز رفت و هیجده ماه انجا ماند .
در این زمان با دختر جوان زیبای رختشویی به نام ترز لواسور ارتباط یافت که با او در یک جا بسر برد و بعدها از او صاحب پنج فرزند شد که همه را به پرورشگاه سپرد و سرانجام در ۱۷۶۸ با او ازدواج کرد.
بعدها روسو در کتاب اعترافات از سپردن فرزندانش به پرورشگاه اظهار ندامت کرد. در ۱۷۴۵ اپرای فرشتگان الهام بخش و اراسته را ساخت که پیروزی یافت، سپس با همکاری ولتر و رامو اپرای دیگری ساخت و نوشته هایی تحقیقی درباره موسیقی و شعر انتشار داد و برای دایره المعارف مقاله هایی تهیه کرد .
در ۱۷۴۰ کمدی نارسیس را نوشت که پیروزی نیافت. اولین اثار شاعرانه روسو که در سالهای ۱۷۳۹ و ۱۷۴۰ انتشار یافت، تمایل او را به نظریه های اخلاقی و فلسفی و احساس شدید نسبت به طبیعت و ذوق زندگی ساده و ازادی فردی نشان می دهد .
شهرت روسو از ۱۷۵۰ اغاز شد، سالی که در کنکور آکادمی دیژون شرکت کرد و به این پرسش که «ایا برقراری علم و هنر موجب تباهی اداب و رسوم می شود؟» پاسخ گفت و مقاله اش با عنوان بحثهایی در باره علم و هنر به دریافت جایزه آکادمی موفق گشت و با پیروزی بسیار انتشار یافت .
وی پس از ان رمانی تحت عنوان ژولی یا الوییز جدید منتشر می کند که با اقبال بسیاری مواجه می شود و برای او شهرت فراوانی به ارمغان می اورد. روسو در حین نوشتن رمان ژولی نوشته های دیگری نیز انتشار داد، از ان جمله نامه به دالامبرت در باره نمایش که در ان بشدت به تیاتر حمله کرده بود .
از آثار مهم دیگر این دوره امیل است در ۱۷۶۲ که سروصدای فراوان برپا کرد. روسو در این اثر اصلی را که همیشه به ان پایبند بوده است، شرح می دهد و می نویسد که بشر در اصل پاک و خوب زاده می شود و بدی ها و معایب او مولود جامعه ای است که اداره می شود و به طفل تربیت غلط می دهد .
روسو به اصول تربیت طبیعی معتقد است نه تربیتی که بر اساس قراردادهای اجتماعی و مدرسه ای به کودک داده می شود .
عقیده بی سابقه و سبک نوین تعلیم و تربیت و عرضه کردن اندیشه های مذهبی که بدون پرده پوشی و با استدلال های فراوان صورت گرفته بود، موجب شد که کتاب امیل مثل رعد صدا کند و روسو را به زندان و کتاب را به سوزاندن محکوم گرداند .
سومین اثر مهم دیگر که در همین سال یعنی ۱۷۶۲ انتشار یافت، قرارداد اجتماعی است .
روسو در این کتاب درباره اساس حکومت اظهار نظر می کند و معتقد به قراردادی است که در میان اجتماع مانند قرارداد یک پیکر و اعضایش باشد، نه قراردادی میان طبقه ای حاکم و ملتی محکوم به اطاعت که بسیار نیز عقیده ی پر سر و صدایی هم بود .
او طالب قراردادی منصفانه و عادلانه است که منافع عام را شامل شود و از نیروی عامه مردم استحکام پذیرد، در غیر این صورت مردم که تابع اراده و خواست خویشند از هیچ چیز اطاعت نمی کنند، زیرا که قرارداد یک طرفه حکومت ها به معنی سلب اراده افراد جامعه است و از نظر قضایی فاقد ارزش است .
روسو پس از صدور حکم توقیف خود، بر اثر انتشار کتاب امیل به سوییس گریخت و چندین سال در شهرهای مختلف بسر برد .
کشیشان سوییسی نیز به وی حمله کردند که او در و نامه هایی به انان پاسخ داد. از ان جمله: نامه هایی به کریستوف دو بومون ، اسقف پاریس است. روسو در این نامه با شور فراوان و با فصاحت و بلاغتی ستایش انگیز از ستمگری ها و بی عدالتی های روحانیان کاتولیک سخن رانده بود. همچنین در نامه های نوشته شده از کوهستان حمله های روحانیان پروتستان را رد کرده بود .
مجموع این پاسخها و پاسخهای دیگر به اعتراض های روحانیان ، موجب شد که وی برای تایید عقاید خود به خلق کتاب بزرگی دست زند به نام اعترافات ژان ژاک روسو که این کتاب نیز پس از مرگ او منتشر شد. شش جلد اول در ۱۷۸۲ و بقیه از جلد هفتم تا دوازدهم حدود پنج سال بعد از ان به چاپ رسید. روسو در این اثر که در واقع زندگینامه اوست، با صداقت تمام به خطاهای خود اعتراف می کند، اعترافاتی که پاکی و صفای عمیق روح او را نزد دوست و دشمن به اثبات می رساند و به لحظه های امیخته به خوشبختی او جان می دهد .
اعترافات روسو در میان زندگینامه های خصوصی، شاهکاری به شمار می اید. هنر در ان به غایت ظرافت رسیده است، چه در مجموع چه در شرح و تفسیرها و چه در فرم نگارش وی. اما خوانش قسمتهایی از این کتاب به وسیله خود روسو در محافل ادبی، به سبب ذکر نام صریح اشخاص، موجب برانگیخته شدن کینه ها و مخالفتها گشت، چنانکه یکی از کسان که نامش در کتاب امده بود، به وسیله مقامات انتظامی از قرایت ان جلوگیری کرد. روسو مدتی در جزیره ارام سن پیر بسر برد که خاطره دلپذیر ان را هرگز فراموش نکرد .
چندی در انگلستان و مدتی نیز در قصری متعلق به پرنس دو کونتی در پاریس اقامت گزید و در انجا فرهنگنامه موسیقی را نوشت که در ۱۷۶۸ انتشار یافت. در ۱۷۷۰ به لیون رفت تا در نمایش پیگمالیون که قبلا نوشته بود، حضور یابد و پس از ان به پاریس بازگشت .
در ۱۷۷۲ کتاب گفتگوها را انتشار داد که کتابی تحلیلی و پر ارزش و کم نظیر است و شامل مکالمه هایی میان یک فرانسوی و روسو می باشد. روسو در پاریس زندگی ساده و محقرانه ای پیش گرفت و با وجود شهرت و افتخاری که بدست اورده بود، با رونوشت کردن نتهای موسیقی و خیاطی زنش امرار معاش می کرد. سرانجام در ماه مه ۱۷۷۸ در املاک یکی از شاگردانش ، سکونت گزید و در همین ملک به مرض سکته قلبی درگذشت ، درست یک ماه پس از مرگ ولتر .
جسد روسو در ۱۷۹۰ از این باغ به عمارت پانتیون ، مقبره بزرگان در پاریس، انتقال یافت. مکاتبات روسو در بیست جلد میان سالهای ۱۹۳۴ به چاپ رسید. روسو نویسنده ای بود با روحی بسیار نیرومند، شاعری پر هیجان و عاشق طبیعت و نقاش عواطف و احساس ها که بر ادبیات اروپایی تاثیر قابل ملاحظه ای بر جای گذاشت .
اندیشه های سیاسی او سالها پس از مرگش مورد توجه قرار گرفت. روسو زیبایی کوهستان و جاذبه زندگی خانواده و خلوص و سادگی اداب و رسوم را در اثار خود اشکار ساخت ودق عشق را چنانکه باید ادا کرد. شیوه نگارش روسو به نثر فرانسه استحکام و اصالت بخشید. گوته درباره او گفته است :
با ولتر دنیای قدیم بسر امد و با روسو دنیای جدید اغاز شد .
وی به تاریخ ۲ ژوییه ۱۷۷۸ در شصت و شش سالگی برای همیشه دنیا را ترک گفت .
- بحثی پیرامون موسیقی مدرن
- رساله دربارهٔ علم و هنر
- غیب‌گوی روستا
- نارسیس یا عاشق خود
- گفتار درباره منشأ نابرابری میان انسان‌ها
- نامه‌ای به دالامبرت درمورد تئاتر
- نامه‌های اخلاقی
- ژولی یا الوئیز جدید
- قرارداد اجتماعی
- امیل یا تربیت
- نامه‌هایی از کوهستان
- اعترافات
- رویاهای گردشگر تنها، ناتمام
